حصیر ی چیست؟

تصاویر زیر مربوط به چوب های خام حصیری می باشد که در تالاب ها بصورت طبیعی بوجود می آیند و گیوه دوز آنها را با زحمت زیاد جمع آوری می کند و آنها را به سایزهای مختلف تقسیم بندی می نماید و سپس با هنر دست با پنبه نخی بهم بافته می شوند تا برای سایبان و سایر مصارف برای مشتریان قابل استفاده شود.
هنر حصیر بافی یکی از هنر های فراموش شده در ایران می باشد.
حصیرهای چوبی خواص بسیار زیادی در محیط دارند، مثلا: از ورود انواع پشه به داخل محیط جلوگیری می نماید و از ورود سرما، گرما و یا آلودگی به داخل خانه جلوگیری میکند.
حصیرهایی که گیوه دوز به فروش می رساند با بهترین کیفیت و قیمت می باشد و در نوع خود همتا ندارد و عمر بسیار زیادی دارد.
حصیرها را می توان با قرقر های فلزی و پلاستیکی بالا و پایین کرد.

یکی از قدیمی ترین دست بافته های بشر که از آن برای زیرانداز و یا پوشش منزل خود استفاده می کردند، حصیر نام دارد. با اینکه ماشین آلات و تکنولوژی های جدید تمام صنایع و تولیدی ها را دگرگون کرده اند اما هنوز هم حصیربافی جزو صنایع دستی و هنر دستان توانمند عشایر و روستاییان ایران میباشد.

امروزه محصولات حصیری اگرچه بازار و رونق گذشته را ندارند اما به مانند تمام صنایع دستی ارزش فراوان تری یافته اند.

حصیر را میتوان جزو قدیمی ترین ساخته های بشر نامید! بافت الیاف گیاهی و یا چوب های نی با دقت و هنر فراوان محصولات شیک و خاص حصیری را به وجود می آورند. از گذشته و حتی همین امروزه کوچ نشینان برای برپا کردن سریع سرپناه و جابه‌جایی ساده آن از حصیرها استفاده میکنند؛

در تاریخ گذشته ایران، از الیاف حصیر علاوه بر استفاده به عنوان زیرانداز و یا سرپناه برای ساخت ظروف حصیری نیز استفاده میشد. هنوز هم این ظروف جزو صنایع دستی پرفروش استان های شمالی کشورمان هستند.

تفاوت حصیربافی در شمال ایران با جنوب کشور

اگر به محصولات حصیری علاقه مند باشید، حتما متوجه تفاوت بین حصیرهای بافته شده در شمال کشور با جنوب شده اید. علت اصلی این تفاوت چوب و یا متریال اولیه هنرمندان برای حصیربافی است؛

حصیرهای بافته شده در شهرهای شمالی مانند گیلان یا مازندران در شهرهایی با آب و هوای خشک مثله تهران تغییر ظاهر میدهند اما محصولات حصیری جنوبی مقاومت بهتری دارند.

انواع بافته های حصیربافی

• ترکه بافی

ترکه‌بافی، مرواربافی، بامبوبافی، ارغوان بافی، چم بافی، درج‌بافی همه از بافته‌های چوبی هستند که برای تهیه آنها از الیاف ساقه‌های گیاهان و شاخه‌های درختان مختلفی همچون بید، بید مرواری، ارغوان و غیره استفاده می شود اما این که کدام نوع از مواد اولیه در اختیار باشد، بستگی به این دارد که هنرمند در کدام منطقه از کشور به تولید بپردازد. به عنوان مثال در گیلان با استفاده از ترکه‌های درخت بید مرواری به «مرواربافی» می پردازند.

در شوش برای بافت از ساقه و پوست درخت بید استفاده می شود که به «ترکه‌بافی» مشهور است. برای این بافت همانطور که از نامش پیداست از شاخه های نورس و تازه درخت استفاده می کنند. ابتدا ساقه و پوست گیاه را خیس می کنند تا خاصیت ارتجاعی پیدا کند و سپس به بافت می پردازند.

درخت ارغوان در طرقبه (حدود ۲۰ کیلومتری مشهد) فراوان است در نتیجه بافت محصولات با ترکه درخت ارغوان با نام ارغوان بافی، از تولیدات این منطقه است.

• چم‌بافی

چم بافی شبیه ترکه‌بافی است که در برخی روستاهای حاشیه مراغه رواج دارد و مواد اولیه آن نیز شاخه‌های نورس گیاهان است. کار چم‌بافان شبیه ترکه‌بافان است اما تولیداتشان ظرافت تولیدات ترکه بافی را ندارد چرا که در «چم‌بافی» معمولا از پوست گیاه استفاده می شود و قطر ساقه‌های چم یکنواختی و توازن قطر ساقه‌های بید را ندارند.

• بامبوبافی

بامبو، نوعی نی یا خیزران است که دارای قطر و ضخامت های مختلف از یک تا ده سانتی متر است که در مناطق لیالستان لاهیجان و قاسم آباد رودسر و مناطق شمالی کشور وجود دارد. «بامبوبافی» از زمان کشت چای در ایران رواج پیدا کرد و در گیلان متداول شد.

برای بافت بامبو ابتدا آن را که از قبل خشک شده با اره نجاری به قطعات ۸۰ الی ۱۰۰ سانتی متری درآورده و سپس با داس، نی‌ها را از وسط بریده و به صورت نوار در می آورند. لبه این نوارها را با وسیله ای که در اصطلاح محلی به آن «ماشین» گفته می‌شود به عرض مساوی درآورده و پس از رنده کردن آماده بافت می کنند. بافندگان کار خود را از دایره کف شروع کرده و سپس به بافت بدنه می پردازند. گاهی اوقات نیز برای وصل کردن برخی قطعات به یکدیگر از مفتول‌های سیمی بسیار نازک استفاده کرده و با انبردست معمولی آنها را بهم می چسبانند. در انتها برای اینکه محصول شکل یکنواختی پیدا کند، نی های اطراف آن را که معمولا بزرگ و کوچک است با قیچی مخصوصی که به شکل قیچی باغبانی است، برش می دهند.

• درج بافی

در اصطلاح کردی و لری به بافته‌های چوبی استوانه ای شکلی که به طول یک متر و قطر ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر با شاخه‌های نازک بید، ارغوان و غیره تهیه می شود، «درج» می گویند. عشایر، از این بافته ها برای حمل و نقل ماکیان استفاده می کنند، زیرا ماکیان نیاز به محفظه ای با شیارهای متعدد دارند که تلف نشوند، در زمستان نیز روی آن بافتنی می اندازند که مانع از سردشدن ماکیان شوند.

محصولات حصیری

1. حصیر سنتی

حصیر های سنتی در گذشته زینت بخش اکثر پنجره ها و بالکن های خانه های باصفای قدیمی بود و جلوی ورود نورشدید و حرارت آفتاب، و حتی بسیاری از حشرات را به خانه ها می گرفتند… اما با مدرن شدن زندگی های شهری دیگر بساط حصیربافی ها و حصیر فروشی ها در شهرها کم رونق شد و امروزه در کلان شهرهایی مانند تهران، تعداد انگشت شماری ازین قبیل میتوان یافت.

حصیرهای چوبی هم با توجه به چوب های به کار رفته شده برای بافت، مدل های مختلفی دارند، مانند حصیر نی یا حصیر شیرازی؛ حصیرسنتی به صورت قواره ای و در ابعاد مختلف به فروش میرسد.

2. پرده حصیری

با نصب قرقره به حصیرهای سنتی میتوان از آن ها به عنوان پرده نیز استفاده کرد. این مدل پرده ها بیشتر برای نصب در فضای باز مورد استفاده قرار میگیرند؛ البته مدل های ظریف تری مانند حصیر بامبو برای نصب به جای پرده اصلی در داخل منزل استفاده می شود.

حصیر بامبو از چوب های بامبو و توسط دستگاه در رنگبندی و طرح های مختلف وجود دارند که اکثرا وارداتی میباشند؛

آشنایی با انواع حصیر و محصولات صنایع دستی حصیری

3. سبد حصیری

یکی از پرطرفدارترین مصنوعات حصیری، سبدحصیری میباشد که تقریبا در همه خانه های ایرانی پیدا میشود. طرح ها، اشکال و رنگ های سبدها تنوع بسیار زیادی دارند. از مصارف سبدهای حصیری میتوان به سبد میوه، سبد گل، جا نونی، جا برنجی، گهواره نوزاد و... اشاره کرد.

مانند تمام محصولات حصیری، بافت و چوب های استفاده شده در سبدهای حصیری شمال کشور با سبدهای تولید شده در استان های جنوبی متفاوت است؛

4. گلدان حصیری

تلفیق حصیر های چوبی و گلدان گیاهان، جلوه ی کلاسیکی به دکوراسیون منزل شما میدهد. کاربرد گلدان های حصیربافی شده، به عنوان کاور برای دور گلدان های پلاستیکی و جاگلدانی است و بطور مستقیم نمیتوان گل ها یا گیاهان آپارتمانی را داخل گلدان حصیری کاشت.

5. پاراوان

حتما تا به حال دیوارهای جداکننده ای که در دکوراسیون ها برای فضاسازی استفاده می شود را دیده‌اید. پاراوان یا پارتیشن قابل حمل به دیواره های متحرکی گفته می شود که کاربرد آن ها جداسازی و تقسیم فضا بطور موقت میباشد.

پاراوان ها را از متریال‌های گوناگونی میتوان تولید کرد، پاراوان پلاستیکی، چوبی، ام دی اف و...

حصیر نیز یکی از جنس هایی است که در تولید پاراوان و پارتیشن‌ها مورد استفاده قرار میگیرد، البته تولید پاراوان های بافت حصیری که بخاطر زحمت زیاد و قیمت بالا کمتر مورد توجه اند مقداری کم رونق شده، اما یکی از پرفروش ترین مدل های پارتیشن، پاراوان بامبو است؛

پاروان بامبو یا پاراوان های حصیری نیز از انواع مدل های پاراوان هستند که طرح های متنوعی دارند، و برای منازل مسکونی و خانه هایی که دکور کلاسیک دارند بسیار پرطرفدار است. این مدل ها که از حصیر بامبو با تنوع بسیار تولید شده اند، وزن نسبتا سبک تر و همینطور قیمت مناسب تری از باقی پاراوان ها دارند.

آشنایی با انواع حصیر و محصولات صنایع دستی حصیری