ایران زمین
درباره ایران و فرهنگ ایرانیایران زمین
درباره ایران و فرهنگ ایرانیسینهای هفت‌سین و فلسفه آن‌ها
یک سال جدید ایرانی یا به قول ایرانیان نوروز، با چیدن هفت سین جهت استقبال از رسیدن بهار آغاز می‌شود. فرهنگ پارسی یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌های جهان است و فرهنگ‌های دیگر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به طور معمول از ایران به عنوان مهد تمدن یاد می‌شود و تأثیر آن بر مناطق و سنت‌های مختلف هنوز قابل مشاهده است. یکی از زیباترین آداب و رسومی که هنوز بیش از ۳۰۰۰ سال است که جشن گرفته می‌شود، نوروز است. مردم ایران برای گرامیداشت چنین روز بزرگی، آداب و رسوم مختلفی را دنبال می‌کنند. هر یک از این رسوم معنای خاصی دارند و به یک جنبه مهم و اساسی فرهنگ فارسی اشاره دارند. در این مقاله، قصد داریم عید نوروز، سین‌های هفت‌سین و فلسفه آن‌ها را بررسی کنیم.
سین‌های هفت‌سین و فلسفه آن‌ها
هفت سین، در واقع سنت قرار دادن ۷ شی نمادین در کنار هم است که نام آن‌ها با حرف “س” شروع می‌شود. سایر موارد نمادین این ۷ شی را همراهی می‌کنند و با هم، یک هفت سین کامل را تشکیل می‌دهند. در گذشته، مردم همه این اشیا را روی سفره‌ای که روی زمین پهن می‌شد، می‌چیدند. به همین دلیل است که از آن به عنوان سفره هفت سین یاد می‌شود.
امروزه بیشتر افراد ترجیح می‌دهند به جای قرار دادن هفت سین روی زمین و استفاده از سفره، هفت سین‌شان را روی میز بچینند. اما، بخش‌های دیگر این سنت کاملا دست نخورده باقی مانده است و مردم هنوز هم آنچه والدین و پدربزرگ و مادربزرگشان برای سال‌ها انجام داده‌اند را دنبال می‌کنند. قبل از آغاز سال جدید، مردم ایران وسایل مربوط به هفت سین را تهیه می‌کنند و پس از چیدن هفت سین، آن را تا آخرین روز تعطیلات سال جدید که ۱۳ روز به طول می‌انجامد، جمع نمی‌کنند.آینه هفت سین
اقلامی که برای هفت سین استفاده می‌شود در مناطق مختلف کشور کمی متفاوت است، اما عناصر خاصی وجود دارند که هفت سین را تعریف می‌کنند. این عناصر عبارتند از سبزه، سمنو، سنجد، سرکه، سیب، سیر و سماق. علاوه بر این عناصر، ایرانیان تمایل دارند چیزهای دیگری مانند آینه، شمع، تخم مرغ‌های رنگی، یک کاسه آب با پرتقالی شناور در آن، ماهی قرمز، سکه، سنبل و شیرینی‌های سنتی مانند شیرینی نخودچی نیز داخل هفت سین قرار دهند.
علاوه بر این‌ها، قرآن، اوستا (برای زرتشتیان)، شاهنامه فردوسی یا دیوان حافظ یکی دیگر از ارکان مهم سفره هفت سین به شمار می‌رود.
فلسفه چیدن هفت سین
در رابطه با سین‌های هفت‌سین و فلسفه آن‌ها باید بگوییم که هر مورد در هفت سین نمادی از یک مفهوم در فرهنگ فارسی است. از آنجایی که هفت عدد خوش شانسی‌ست، تعداد عناصر بکار رفته در سفره هفت سین نیز شامل هفت مورد است که هر یک معنای خاصی دارند:
- سیب، نمایانگر زیبایی است
- سیر، نشان دهنده سلامتی است
- سرکه، نماد صبر است
- سنبل، نماد بهار است
- سمنو، نمایانگر باروری است
- سبزه، نماینده تولد دوباره است
- سکه، نشان دهنده رونق کسب و کار است
علاوه بر این‌ها، آینه نماد آسمان و بازتاب خود است. ماهی قرمز و کاسه آب نمایانگر حرکت و زندگی است. ماهی قرمز همچنین علامت ماه آخر در تقویم فارسی (اسفند) است و چرخش آن به دور کاسه نشانه چرخش و تغییر سال است. شمع‌ها به هفت سین و زندگی نور می‌بخشند. برای باروری، تخم مرغ نقاشی می شود و برای ثروت و شکوفایی، مردم مقداری سکه در هفت سین خود می‌گذارند.
بررسی افسانه پیدایش نوروز
طبق افسانه های قدیمی، وقتی جمشید، پادشاه اسطوره‌ای ایران، حکومت را در دست گرفت، همه چیز خوب بود. غذا به وفور یافت می‌شد، دروغ وجود نداشت، گیاهان خشک نمی‌شدند، مردم از سرمای شدید و شرایط آب و هوایی گرم رنج نمی‌بردند، هیچ کس پیر نمی‌شد و حسادتی وجود نداشت.
در همین زمان و در آغاز اولین روز بهار، جمشید روی تخت خود که با سنگ‌های قیمتی تزئین شده بود نشست و تاجی را که با جواهرات پوشانده شده بود، در برابر شرق قرار داد. هنگامی که خورشید به او و تاج و تختش شروع به تابیدن کرد، مردم او را همچون خورشید درخشان دیدند. این رویداد باعث خوشحالی و شادی فراوان ملت شد. از این رو، مردم روز تاجگذاری را جشن گرفتند و آن را روز جدید یا نوروز نامیدند. این مراسم شاد پنج روز به طول انجامید و همه سال نو را در کنار هم جشن گرفتند.
تاریخچه نوروز
از هزاره سوم قبل از میلاد، نوروز در فلات ایران، به جز نیمه شرقی آن، با شادی برگزار می‌شد. در همان زمان، نوروز را در بین النهرین نیز جشن می‌گرفتند. در اصل، نوروز به رسوم آریایی یا زرتشتی ارتباطی ندارد. جشن دیگری به نام مهرگان بعد از زمان برداشت محصول حدود اوایل مهرماه برگزار می‌شد. در آن زمان، تقویم ایرانی ۷ ماه تابستان و ۵ ماه زمستان داشت. مهرگان در اواخر تابستان و ابتدای پاییز جشن گرفته می‌شد. برداشت محصول و در نتیجه تامین غذای مردم، دلیل شادی و سروری بود که در طول جشن برپا می‌شد.
جشن نوروز و مهرگان در چندین کشور مجاور دیگر نیز برگزار می‌شد. به عنوان مثال، این جشن‌ها در میان سامی‌ها، اعراب مدینه و غیره محبوب بودند. این جشن‌های هنوز هم در برخی کشورها برگزار می‌شود. هنگامی که تاریخ نوروز را مطالعه کنید، متوجه خواهید شد که این یک جشن زرتشتی نبوده است، زیرا اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، آن را ذکر نکرده است. از طرف دیگر، این جشن در نیمه شرقی ایران، جایی که قبیله اصلی زرتشتیان در آن زندگی می‌کردند، برگزار نمی‌شد. واقعیت این است که نوروز در تخت جمشید جشن گرفته می‌شد.
جشن نوروز در تقویم‌های باستان
در دوران هخامنشی، مردم و مقامات نوروز را به شکل یک سنت سالانه در همه جا – در خانه و تخت جمشید – گرامی می‌داشتند. برخی از محققان بر این باورند که در اوایل دوران هخامنشیان، مهرگان در پاییز جشن گرفته می‌شد، اما در دوران داریوش اول، زمان آغاز بهار و عید نوروز در تخت جمشید مشخص شد. در دوره اشکانیان و ساسانیان، تقویم‌های مختلف باعث می‌شد که روز نوروز به روزهای دیگر منتقل شود، زیرا محاسبه تقویم‌های مختلف یکسان نبود. در زمان سلجوقیان، هنگامی که مقامات ترک بسیار مخالف جشن‌های نوروز بودند، تقویم ایران دستخوش چندین تغییر و دستکاری شد. سرانجام به گروهی از ریاضیدانان از جمله عمر خیام پروژه‌ای برای تصحیح تقویم اختصاص یافت. آن‌ها زمان نوروز را در ابتدای روز بهار یا همان اول فروردین ثابت کردند.
